Ο αεροπορικός τομέας, διαχρονικά συνυφασμένος με την τεχνολογική καινοτομία και την ασφάλεια, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με έναν αυξανόμενο και διαρκώς μεταβαλλόμενο κίνδυνο: τις κυβερνοεπιθέσεις. Η ραγδαία ψηφιοποίηση, με την ενσωμάτωση προηγμένων τεχνολογιών όπως το Information Technology (IT), το Operational Technology (OT) και το Internet of Things (IoT), έχει επαναπροσδιορίσει τις αερομεταφορές, δημιουργώντας έναν διασυνδεδεμένο κόσμο με αμέτρητες δυνατότητες. Ωστόσο, αυτή η νέα ψηφιακή εποχή φέρνει μαζί της σημαντικές ευπάθειες, καθιστώντας τις κρίσιμες υποδομές του τομέα πιο ευάλωτες από ποτέ σε πρωτόγνωρες απειλές.
Αυτό το άρθρο εξετάζει τις πιο κρίσιμες κυβερνοαπειλές που αντιμετωπίζει ο αεροπορικός τομέας, τις δυνητικά καταστροφικές επιπτώσεις των επιθέσεων αυτών και τις στρατηγικές που πρέπει να υιοθετηθούν για την αποτελεσματική τους αντιμετώπιση. Σε έναν κόσμο όπου οι ψηφιακές απειλές εξελίσσονται ραγδαία, η ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας αποτελεί βασικό πυλώνα για την προστασία των επιβατών και τη διατήρηση της ασφαλούς και απρόσκοπτης λειτουργίας των αερομεταφορών.
1. Κυριότερες Απειλές για την Κυβερνοασφάλεια στον Αεροπορικό Τομέα
Ο αεροπορικός τομέας αντιμετωπίζει διάφορες εξελιγμένες κυβερνοαπειλές. Σύμφωνα με το Transport Threat Landscape του ENISA, το 36% των κυβερνοαπειλών αφορά επιθέσεις ransomware, ενώ το 45% σχετίζεται με παραβιάσεις δεδομένων (data breach) [1]. Οι επιθέσεις DDoS (Distributed Denial of Service) αυξάνονται, στοχεύοντας στη διακοπή διαδικτυακών υπηρεσιών και συστημάτων του αεροπορικού τομέα [2]. Οι συσκευές IoT (Internet of Things) σύμφωνα με τον ENISA, που συνδέονται στα δίκτυα των αερομεταφορών δημιουργούν νέες ευπάθειες, καθώς είναι συνδεδεμένα στο διαδίκτυο και μπορούν να γίνουν στόχος απομακρυσμένων επιθέσεων [6]. Ενώ οι κυβερνοεπιθέσεις από APT (Advanced Persistent Threats) υποστηριζόμενες από κρατικούς φορείς, σύμφωνα με το άρθρο “Cyber-Security Challenges in Aviation Industry” στοχεύουν στην κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και πληροφοριών με απώτερο στόχο την παρακολούθηση, διείσδυση και υπονόμευση των ικανοτήτων άλλων κυρίαρχων εθνών [8].
2. Επιπτώσεις των Κυβερνοεπιθέσεων στον Αεροπορικό Τομέα
Οι κυβερνοεπιθέσεις έχουν σοβαρές λειτουργικές και οικονομικές επιπτώσεις. Οι επιθέσεις ransomware μπορούν να παραλύσουν κρίσιμες λειτουργίες, οδηγώντας σε καθυστερήσεις ή ακυρώσεις πτήσεων και αναταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού [2,4]. Οι παραβιάσεις δεδομένων πλήττουν την εμπιστοσύνη των επιβατών, ιδιαίτερα όταν αφορούν προσωπικά δεδομένα ή πληροφορίες πιστωτικών καρτών, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές ζημιές στις αεροπορικές εταιρείες, οι οποίες μπορεί να χρειαστεί να πληρώσουν πρόστιμα ή να αντιμετωπίσουν δικαστικές διώξεις [2]. Οι διασυνδεδεμένες IoT συσκευές είναι συχνά στόχοι κυβερνοεπιθέσεων, εξαιτίας της ποικιλίας προμηθευτών και της έλλειψης ενιαίων προτύπων ασφαλείας. Οι ευπάθειες αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε παραβιάσεις ασφάλειας, επηρεάζοντας κρίσιμες υποδομές, όπως τα συστήματα επικοινωνίας και τα συστήματα διαχείρισης αλυσίδας εφοδιασμού [6].
Το άρθρο Cyber Securing the Friendly Skies [7], τονίζει ότι οι επιθέσεις από προηγμένες τεχνολογίες και χακτιβιστές έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν μαζικές διαταραχές στις αερομεταφορές, στοχεύοντας συστήματα κρατήσεων και αεροδρομίων. Αυτού του είδους οι επιθέσεις ενδέχεται να επηρεάσουν τη συνολική ασφάλεια και να διακόψουν τις καθημερινές λειτουργίες, προκαλώντας αλυσιδωτές επιπτώσεις στον αεροπορικό τομέα.
3. Νομοθετικά Πλαίσια και Ρυθμιστικές Απαιτήσεις
Ο τομέας της κυβερνοασφάλειας στις αερομεταφορές, ρυθμίζεται από ένα πυκνό δίκτυο διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών που έχουν θέσει αυστηρά νομοθετικά πλαίσια και στρατηγικές, σχεδιασμένες για την προστασία των κρίσιμων υποδομών. Οι κανονισμοί αυτοί είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τομέα απέναντι στις ολοένα και πιο εξελιγμένες κυβερνοαπειλές.
Η Διεθνής Οργάνωση Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO), μέσω του Annex 17, έχει θέσει διεθνή πρότυπα και συστάσεις για την αντιμετώπιση πράξεων παράνομης παρέμβασης, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνοαπειλών. Το Annex 17 προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των κρατών για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων ελέγχου πτήσεων και των κρίσιμων υποδομών απέναντι σε κυβερνοαπειλές, προωθώντας την καινοτομία και τη διεθνή συνεργασία [9].
Ο Οργανισμός της ΕΕ για την Κυβερνοασφάλεια (ENISA) διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας στα κράτη-μέλη. Η Οδηγία NIS2 (EU) 2022/2555, επιβάλλει νέα, αυστηρότερα πρότυπα για τη διαχείριση κινδύνων. Στόχος της είναι η δημιουργία ενός υψηλού κοινού επιπέδου κυβερνοασφάλειας στην ΕΕ, με έμφαση στην πρόληψη, τη διαχείριση περιστατικών και την προστασία των κρίσιμων υποδομών από απειλές [5]. H Αρχή Ψηφιακής Ασφάλειας (ΑΨΑ) εφαρμόζει την Οδηγία NIS2 στην Κυπριακή Δημοκρατία για όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου και των αερομεταφορών, αναπτύσσoντας συνεργασία με άλλες αρμόδιες αρχές στην Κύπρο και Ευρώπη. Επίσης η ΑΨΑ είναι μέλος της ομάδας εργασίας για την Κυβερνοασφάλεια στην Αεροπορία (Working Group on Aviation Cybersecurity). Οι κύριες αρμοδιότητες της ομάδας περιλαμβάνουν τη συμμόρφωση με τις νομοθετικές απαιτήσεις της ΕΕ για την κυβερνοασφάλεια (NIS2, Κανονισμός AVSEC, κανονισμοί ISMS), την ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών, καθώς και την παρακολούθηση των ρυθμιστικών εξελίξεων σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπλέον, συζητούνται επίκαιρα ζητήματα, όπως η αναφορά περιστατικών, ο εθνικός συντονισμός και η ανάθεση αρμοδιοτήτων στις αρχές πολιτικής αεροπορίας και κυβερνοασφάλειας. Ως μέλος της ομάδας, η ΑΨΑ συμβάλλει στην ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών και πολιτικών, συμμετέχοντας ενεργά σε πρωτοβουλίες για τη διασφάλιση της συνοχής των απαιτήσεων κυβερνοασφάλειας στον αεροπορικό τομέα.
Τέλος, ο Οργανισμός της ΕΕ για την Ασφάλεια της Αεροπορίας (EASA) έχει επιφορτιστεί με τη ρύθμιση της ασφάλειας των πληροφοριών στις αερομεταφορές. Μέσω του Part-IS, που καθορίζει τους κανόνες για τη διαχείριση της ασφάλειας πληροφοριών, η EASA ορίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις για την προστασία των ευαίσθητων δεδομένων και τη διαχείριση των συστημάτων πληροφοριών. Το Part-IS υποστηρίζεται από τον Κανονισμό (ΕΕ) 2023/203 και τον Κανονισμό (ΕΕ) 2022/1645, οι οποίοι εισάγουν υποχρεώσεις για τη διαχείριση κινδύνων, την αναφορά περιστατικών και τη διατήρηση της ανθεκτικότητας των αεροπορικών συστημάτων σε κυβερνοεπιθέσεις.
Σε εθνικό επίπεδο, η αρμόδια αρχή για την εφαρμογή του Part-IS στην Κυπριακή Δημοκρατία είναι το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας (DCA), το οποίο είναι υπεύθυνο για την εποπτεία και τη συμμόρφωση των εμπλεκόμενων φορέων με τις απαιτήσεις ασφάλειας πληροφοριών στις αερομεταφορές. Η εφαρμογή αυτών των κανονισμών διασφαλίζει ότι οι φορείς είναι σε θέση να ανταποκρίνονται άμεσα και αποτελεσματικά σε κάθε κυβερνοαπειλή. [3].
4. Προτάσεις για Ενίσχυση της Κυβερνοασφάλειας
Η ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας στον τομέα των αερομεταφορών απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες σε πολλαπλά επίπεδα, καθώς οι απειλές εξελίσσονται συνεχώς. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να υιοθετηθούν σύγχρονα μέτρα και να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομένων φορέων.
Αρχικά, η εφαρμογή πολυπαραγοντικών συστημάτων ταυτοποίησης (MFA) αποτελεί βασικό βήμα για την προστασία των κρίσιμων υποδομών. Η ανάγκη για αυστηρότερο έλεγχο ταυτότητας είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Το MFA προσφέρει αυξημένη ασφάλεια αποτρέποντας μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση στα συστήματα αερομεταφορών [6].
Παράλληλα, η ασφάλεια των συστημάτων IoT αποτελεί κρίσιμο παράγοντα. Ο ENISA έχει αναγνωρίσει τη σημασία της ενίσχυσης της ασφάλειας στα IoT συστήματα, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για τις σύγχρονες αερομεταφορές. Η συνεχής αξιολόγηση των ευπαθειών και η ανάπτυξη ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης ασφάλειας πληροφοριών (ISMS) είναι καθοριστικές για την προστασία των κρίσιμων συστημάτων [6].
Η προστασία των κυβερνο-φυσικών συστημάτων, όπως τα GNSS (Global Navigation Satellite System) και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAS), είναι εξίσου σημαντική. Αυτά τα συστήματα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις σύγχρονες αεροπορικές λειτουργίες και είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε κυβερνοεπιθέσεις. Η προστασία τους απαιτεί τη στενή συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων και της βιομηχανίας, η οποία αποτελεί θεμέλιο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αυξανόμενων κυβερνοαπειλών [10].
Η διεξαγωγή ασκήσεων κυβερνοασφάλειας αποτελεί βασικό εργαλείο για τη βελτίωση της ετοιμότητας των φορέων του αεροπορικού τομέα απέναντι σε κυβερνοαπειλές. Η Cyber Skies 2025, μια διεθνής άσκηση κυβερνοασφάλειας που διοργανώθηκε από την EUROCONTROL, την Αρχή Ψηφιακής Ασφάλειας (DSA), την Israel National Cyber Directorate (INCD) και το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας της Κύπρου (DCA), με συμμετοχή ειδικών από οκτώ χώρες. Στο σενάριο της άσκησης, 65 συμμετέχοντες διαχειρίστηκαν κυβερνοεπίθεση στην εφοδιαστική αλυσίδα ενός κατασκευαστή αεροπορικών συστημάτων, αξιολογώντας τον αντίκτυπο σε αεροπορικές εταιρείες, αεροδρόμια και διαχείριση εναέριας κυκλοφορίας. Τα συμπεράσματα ανέδειξαν την ανάγκη για καλύτερη ανταλλαγή πληροφοριών, ενίσχυση της ασφάλειας στην εφοδιαστική αλυσίδα και ευθυγράμμιση των ρυθμιστικών στρατηγικών με τις εξελισσόμενες απειλές. Η άσκηση επιβεβαίωσε τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας στην κυβερνοασφάλεια των αερομεταφορών [11].
Επιπρόσθετα, η συνεργασία μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών φορέων αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας. Η ανταλλαγή γνώσεων και βέλτιστων πρακτικών μέσω αυτής της συνεργασίας βοηθά στην καλύτερη αντιμετώπιση των απειλών και στη δημιουργία ενός ανθεκτικού οικοσυστήματος [4, 6].
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η συνεχής εκπαίδευση του προσωπικού. Το World Economic Forum τονίζει την ανάγκη για ανάπτυξη δεξιοτήτων μέσω συνεχούς εκπαίδευσης, τόσο για το υφιστάμενο όσο και το νέο προσωπικό. Η επένδυση στην εκπαίδευση αποτελεί βασικό στοιχείο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων κυβερνοαπειλών [4].
Τέλος, η ανοιχτή επικοινωνία για τα περιστατικά και η ανταλλαγή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο είναι καίριας σημασίας για τη βελτίωση της κυβερνοασφάλειας. Η κουλτούρα της διαφάνειας μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη ετοιμότητα και πρόληψη, ενώ η συμμόρφωση με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα, εξασφαλίζει την ομοιομορφία και την ασφάλεια στις αερομεταφορές [9, 4].
Με αυτές τις στρατηγικές, ο αεροπορικός τομέας μπορεί να αναπτύξει ανθεκτικότητα απέναντι στις κυβερνοαπειλές και να διασφαλίσει την ομαλή και ασφαλή λειτουργία του.
5. Συμπέρασμα
Η κυβερνοασφάλεια στον αεροπορικό τομέα δεν είναι απλώς μια ανάγκη, αλλά μια επιτακτική προτεραιότητα. Οι εξελισσόμενες κυβερνοαπειλές συνεχώς μεταλλάσσονται, θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τις κρίσιμες υποδομές και την ασφάλεια των επιβατών. Με την ταχύτατη πρόοδο της τεχνολογίας και την αυξανόμενη εξάρτηση από ψηφιακά συστήματα, ο κίνδυνος κυβερνοεπιθέσεων έχει διογκωθεί, απαιτώντας επείγουσα και συντονισμένη δράση. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων απαιτεί την υιοθέτηση ολιστικών στρατηγικών που συνδυάζουν τη συμμόρφωση με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα, την τακτική αναβάθμιση των συστημάτων ασφαλείας και την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών. Η συνεργασία μεταξύ κυβερνητικών φορέων, διεθνών οργανισμών και ιδιωτικών εταιρειών είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τομέα. Με τη σωστή εφαρμογή προληπτικών μέτρων, τη συνεχή εκπαίδευση των επαγγελματιών και την υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών, ο αεροπορικός τομέας μπορεί να διασφαλίσει όχι μόνο την αδιάλειπτη λειτουργία του, αλλά και την προστασία των επιβατών σε ένα όλο και πιο επικίνδυνο ψηφιακό τοπίο.
Βιβλιογραφία
1. ENISA. (2023). ENISA Threat Landscape 2024. European Union Agency for Cybersecurity.
2. ENISA. (2023). Transport Threat Landscape: 2021-2022. European Union Agency for Cybersecurity.
3. EASA. (2023). Part-IS Task Force.
4. World Economic Forum. (2021). Pathways Towards a Cyber-Resilient Aviation Industry.
5. European Union. (2022). NIS2 Directive: On Measures for a High Common Level of Cybersecurity Across the Union.
6. ENISA. (2020). Guidelines for Securing the Internet of Things. European Union Agency for Cybersecurity.
7. Security Info Watch. (2024) Cyber Securing the Friendly Skies.
8. Houbing, S., et al. (2023). Cyber-Security Challenges in Aviation Industry: A Review of Current and Future Trends.
9. ICAO. (2017). Security: Safeguarding International Civil Aviation Against Acts of Unlawful Interference (Annex 17).
10. Song, H., et al. (2021). Aviation Cybersecurity: Foundations, Principles, and Applications. Institution of Engineering and Technology.
11. Cyber Skies 2025: Strengthening Cyber Resilience in Aviation. Διαθέσιμο: https://dsa.cy/category/press-releases/cyberskies-2025
